Traditional Circassian Songs

 

International Centre for Circassian Studies (ICCS)

Traditional Circassian Songs

НЭХУЩ УДЖ    (Nexwsch Wij; The Dawn Wij)

 

[Kabardian; written by Zalimx’an Dischech’ (ДыщэкI Залымхъан); sung by Zawir Tut (Тут Заур; Tutov), highly accomplished singer and ex-Minister of Culture in the Kabardino-Balkarian Republic. Zalimx’an Dischech’ was best known for the song ‘Glory Road’ celebrating 400 years of the ‘voluntary’ joining of Kabarda to Russia in 1557. He was duly awarded the Medal for Heroic Labour by the Presidium of the Supreme Soviet. His song ‘Nexwsch Wij’ has kept its popularity to this day. The melody is that of a wij dance. This is the famous baritone’s cover of the song]

 

Нэхущ уджыр ирагъажьэ,

ЗэIэпэхъухэри йоуджэкI.
Уэзым синэр птедиями,
НэгъуэщI щIалэхэмкIэ усфIоплъэкI!

Дыздэуджу дыздытетым,
Собзэрабзурэ узощэкI.
Си хъуэрыбзэхэм уемыдаIурэ,
НэгъуэщI щIалэхэмкIэ усфIоплъэкI!

Сигум къеуэу лъагъуныгъэм.
СыщIэупщIэурэ сыпхоплъэкI,
Жуапыншэу сыкъогъанэри,
НэгъуэщI щIалэхэмкIэ усфIоплъэкI!

Уэ упагэмэ сыерыщкъэ,
Ерыщагъэри къызобэкI.
Лъагъуныгъэм уезгъэщIынкъэ
НэгъуэщI щIалэхэмкIэ уемыплъэкI.

---

 

English translation of first quatrain: 

 

The dawn wij has begun,

The dancers are moving round.

I only have eyes for you,

Yet, you keep glancing at other lads!

АДЫГЭХЭР КЪОФЭ!  

(Adigexer qofe!; The Circassians are dancing!)

[Sung by Cheriym Nexwsch (Нэхущ Чэрим). Nexwsch (Nakhushev) has gained a solid reputation as a singer of traditional and modern songs. Amongst his popular songs are ‘Daxezhan’ (‘Daxezhan’=name of a girl). His repertoire also includes choice chants and ballads from the Nart Sagas] 

Пшэр зэрызехьэу уэгум ихьамэ,
Дыгъэр къэувыIэу къызыплъэкIамэ,
КъыршхэмоспыIэрзыщхьэрахамэ,
Хырикъимыуэузиущэхуамэ.

Ежьу :
Къофэ, къофэ, къофэ, Адыгэ Лъэпкъыр !
Къофэ, мэгуфIэнобэ, си Къэбэдейхэр !
Ей си дуней, ой си Къэбэрдей,
Ей си дуней, ой си Адыгей,
Къафэ, гуфIэ, Iэгум теуэ, нобэ си Къэбэрдей,
Дыгъэр, Мазэр,  уэ къэбдофэ, нобэ си Адыгей,
ЩIылъэр, Уафэр, уэ къохъуапсэр, нобэ си Къэбэрдей.

Вагъуэхэр пщIыпщIу уэгум ипхъамэ,
Дыгъэм и бзийхэр зыкIэщIипхъамэ,
Хъыринэ ещIэу щIылъэм щIидзамэ,
ЦIухухэм щхьэнгъубжэр зым щIэгъуэдзамэ.

Ежьу.

Мылылъэ губгъуэр псыуэ жабзэмэ,
Алаырэбгъу щхъуантIэр щIым къиубгъуамэ,
Бзыухэр бзэрабзэу жыгыщхьэм исмэ,
Мазэм ипсикIэу сэлам къыдихмэ.

Ежьу.

Бораным щIылъхэм зыщIиубгъуамэ,
ЩIымахуэ щылэм зиудыгъамэ,
Iэгуауэ макъыр уафэу уэуамэ,
«Афэрым» жиIэу дадэ тэджамэ.

Ежьу.

The following two pieces are different covers of the same classic. The first is the original version by the versatile minstrel Wimar Thebisim (Тхьэбысым Умар), the other by the Adigean singer Alla Jarim (Джарым Элла).

 

Among recent traditional musicians, a special place is reserved for Wimar Thebisim (Umar Tkhabisimov; 1919-1998), whose fame has spread outside the Caucasus to all the diaspora communities. Among his best known songs are ‘We Winiytw!’ (‘Thine Eyes!’), co-written with Qirimiz Zhene, ‘Wiyts’er Madiyne heme Mariyne?’ (‘Is your name Madina or Marina?’), written by Liywan Ghwbzhoqwe in 1962, and the tender ballad ‘Gwm yi Wered’ (‘Song of the Heart’), co-written with Qirimiz Zhene.

О УНИТIУ!        

(We Winiyt'w!; Thine Eyes!)                         

[Adigean]

(ГущыIэхэр зыер Жэнэ Къырымыз, орэдышъор зыер Тхьабысымэ Умар)

1.

О унитIур сыгум итIысхьагъэшъ,
Тэ сыкIоми ренэу сэ сигъусэх.
Сэ сшIоигъоу ахэр къахэсхыгъэшъ,
Сиорэд пэублэу сафэусэ.

   Refrain:
О унитIу, о унитIу
Анахь дахэ щымыI.
О унитIу, о унитIу
Шъэфы Iаджи къысаIу.

2.

О унитIур тэди щысэшIэжьы:
Къэгъагъэмэ гушIохэу къахэплъы,
Жъогъо быным чэфэу пэгушIожьых,
ХычIэ къаргъом лыдыхэу къычIэплъы.

   Refrain.

3.

О унитIур гуфабэм игъунджэу
Зэрэпсаоу дунаир къарэщы.
Ахэр сымылъэгъумэ рэхьатыдджэу
Уахътэр сэ исэхи, бэу сэзэщы.

   Refrain.

4.

Нурэ дахэр унитIу къакIехы,
Тыгъэм инэбзыйхэри къакIэпсы.
СагъэгушIоу пкIыхьапIэу сэлъэгъух,
СишIулъэгъуи Iэзэгъоу фэхъугъэх.

    Refrain.

МАМЫТIЭ!

(Mamit’e!; My Mamit’e!)

  

[This is a satirical account of lazy Mamit’e and how his sloth has pitted him last among his peers in terms of his position and situation in life. The song is performed by the late Anatoly Weter (Уэтэр Толэ; Otarov), who possessed a powerful, yet lyrical voice suitable for such energetic songs as ‘Xekw Wered’ (‘Song for the Fatherland’), and ‘Gwm yi wered’ (‘Song of the Heart’), both written by Wimar Thebisim and Qirimiz Zhene. Amongst his timeless recordings are the anthem-like ‘Diy nex’izchxem qitxwefsch’am winafe’ (‘The Decree of Our Elders’) and two ancient Nart chants, namely ‘Baterez’ (‘Baterez’) and ‘Nisrenzchach’e’ (‘Nisrenzchach’e’); (Kabardian)]

                                                                            

 

1.
Сыт ущIэмылажьэр, уэ МамытIэ?
Хадэ губгъуэ дахэр етагъахэщ,
ЛажьакIуэ зэманыр къэсыгъахэщ.
Уи ныбжьэгъухэм псэуми хадэ япщIэ.
  Ей, ей, си МамытIэ,
  Я къалэныр псэуми ягъэзащIэ.

 2.
Сыт ущIэмылажьэр, уэ МамытIэ?
Хадэ пщIэгъуэ къэсмэ ущIомэхыр,
‘Лажьэ’ къыбжаIамэ ущIомэхыр.
Уэ уи щхьэхынагъэм сыт къыпхуихьрэ?
  Ей, ей, си МамытIэ,
  Дахэм укъилъагъумэ къопагэкIыр.

 3.
Сыт ущIэмылажьэр, уэ МамытIэ?
Анэ гу хэгъэщIыу ущIыдэсыр,
Къуажэ кIыхь жьауапIэм ущIыщIэсыр,
Уэ уи щхьэхынагъэм сыт къыпхуихьрэ?
  Ей, ей, си МамытIэ,
  Хъуркъым ар псэукIэ, ар зэгъащIэ.

 4.
Сыт ущIэмылажьэр, уэ МамытIэ?
…
Хъуркъым ар псэукIэ, ар зэгъащIэ,
ЩIэнакIалъэ псэуми уэ укъащIыр.
  Ей, ей, си МамытIэ,
  Хъуркъым ар псэукIэ, ар зэгъащIэ.

 5.
Сыт ущIэмылажьэр, уэ МамытIэ?
Хуитыныгъэ лъыхъуэу ущIыдэсыр,
Уэ уи щхьэхынагъэм сыт къыпхуихьрэ,
Уэ мы дуней дахэм ущIытетыр?
  Ей, ей, си МамытIэ,
  Уэ уи щхьэхынагъэм удокIуэдыр.

 6.
Сыт ущIэмылажьэр, уэ МамытIэ?
ЛажьакIуэфIэ кIуэхэм уэ яхыхьэ,
Псэури уэ къохъуапсэу лIыгъэ зехьэ,
ЛажьакIэфIэ ухъумэ къыбдэкIуэнкъэ.
  Ей, ей, си МамытIэ,
  Псэури уэ къохъуапсэу лIыгъэ зехьэ.

ЩЫРТIЫМ (Shirt'im) 

Live performance of ‘Shirt’im’, name of a traditional (Adigean) lyrical song, arranged by Aslhencheriy Nexay, artistic director of the Adigean State Folk Song Ensemble 'Yislhamiy'. The lead singer is Susanna X’wak’we. The first two stanzas go like this: ‘ЩыртIым зыфаIорэ пшъэшъэ шIуцIэ пэрыкъ. Пхъэ такъырым тесу сэмэркъэу ренэу’. This is Circassian music taken to heavenly heights.

ХЬЭГЪОЖЪ ИЗЭФАКIУ

(Heghwezch yizefak’w; The Dance of Heghwezch) (Weriyda)

Incredible modulations of the accordion in its interplay with the human voice. This is a live performance by the Adigean State Folk Song Ensemble 'Yislhamiy'.

The Adigean State Folk Song Ensemble ‘Yislhamiy’—‘Yislhamiy’ («Ислъамый») is one of a number of folk song groups that keep the old bard traditions alive. It boasts of a varied and rich repertoire of ancient and traditional songs. The Ensemble’s mission also includes the rearrangement of folk songs and chants into modern formats to bestow contemporary relevance on them without sacrificing their authenticity and historical value. The Ensemble displayed its artistic wares in many festivals held in countries across Europe and Asia, and made several tours in countries where Circassian diasporas are concentrated. It celebrated its 15th anniversary in January 2006. Its founder and artistic director is Aslhencheriy Nexay, People’s Artist of the Russian Federation. The choreography of the Ensemble is designed by Viktoria Yedij. The Ensemble boasts of a number of world-class singers, including Susanna X’wak’we, Shemsudin Qwmiqw, Rima Schawe, and Saniyat Aghirjaneqwe.

ГЪАТХЭМ И БЗЭР 

(Ghatxem yi Bzer; The Language of Spring)

 

[Kabardian; words by Alim Ch’ischoqwe (КIыщокъуэ Алийм); sung by Timur Pschighewish (Пщыгъэуш Тимур)]

 

Гъатхэм и бзэр хэт зымыщIэр?

Гъыбзэм псалъи щIремылъ.

И уэрэдыр зэхэзыхыр,

ПIэм нэху щауэ пхухэмылъ.

 

Гъатхэм и бзэм къуалэбзуи,

Удзи, хади щогуфIыкI.

И уэрэдыр зэ жиIамэ,

Псэ зыIутым ягу имыкI.

 

Гъатхэм и бзэр бзэ IэфIыщIэщ –

Си щIэщыгъуэу нэху согъэщ.

Лъагъуныгъэр зэрыпсалъэр,

Гъатхэм и бзэу щIы уи фIэщ.

 

ЦIыхум я бзэр зэхуэмыдэ,

Я щIыналъэри зэмыщхь.

Ныкъуэкъуэныр я кум дэлъщи,

ЗылъэмыкIыр иракъухь.

 

Псы къиуари мэхъу гумащIэ,

ЯлъэIэсмэ зиIу гъущIам.

Зэхуэгубжьхэр зэкIужынут,

Я бзэр тIуми зэрыщIам.

 

Гъатхэр гуфIэу къыIуплъамэ,

ЩIылъэ щхъуантIэр мэхъур псэф.

Зэнэзэпсэу фыпсэунум,

Гъатхэм и бзэр зэвгъэщIэф.